NERDEN geldim

ÇAYKARA İLE ÇOK YAKIN BİR KÜLTÜR.
Burdan da bakınız benzerlikleri;Altayca-Türkçe Sözlük:http://www.turkbirlik.gen.tr/altayca/index.php?l=UZ&search1=&rowstart=30
Gülen Köyü Ağzı; şu anda da eski türkçenin ağız özelliklerini taşımaktadır. Özellikle de Oğuzca’nın özelliklerini devam ettirici bir yapıya sahiptir.[1][2] Prof. Ahmet Caferoğlu; Trabzon ve çevresi ağızlarında kelimelerin başındaki (g)lerin (k) ve (d) lerin (t) şeklini almasının doğrudan doğruya Göktürk-Uygur türkçesinden kaynaklandığını belirtmektedir.[2][3]

Gülen Köyü ağzı’nda Kıpçak/Oğuz lehçesine uygun olarak;

· ‘G’ harfi yerine ‘K’ : (G)idiyorum ‘(K)ideyirum’, (G)ülüyorum ‘(K)üleyirum’, ‘(G)elin’

· ‘J’ harfi ‘Ç’ olarak kullanılır: (J)andarma ‘(Ç)andarma’. (J)ilet ‘(Ç)ilet’. (J)ant ‘(Ç)ant’.

· ‘C’ harfi kimi yerde ‘Ç’ olarak kullanılır: (C)anlı ‘(Ç)anli’. (C)eviz (Ç)eviz. (C)ilve ‘(Ç)ilve’. (C)eket ‘(Ç)eket’. (C)ansız ‘(Ç)ansuz’. (C)ilt ‘(Ç)ilt’. Cami ‘Çame’.

· ‘A’ harfi yerine bazan ‘E’, bazan ‘O’harfi kullanılır: Kir(a)z ‘Kir(e)z’. B(a)ba ‘B(o)ba’.

· ‘G’ harfi yerine bazan ‘Ğ’ kullanılır: (G)azap ‘(Ğ)azap.

· ‘E’ harfi yerine bazan ‘O’ harfi kullanılır: S(e)çilir ‘S(o)çilur’.

· ‘O’ harfi yerine bazan ‘E’ kullanılır: Ç(o)cuk ‘Ç(e)cuk.

· ‘Ğ’ yerine bazan ‘K’ kullanılır: Me(ğ)er ‘Me(k)er’.

· ‘R’ yerine bazan ‘L’ kullanılır: Me(r)hem ‘Me(l)hem’.

· ‘K’ yerine bazan ‘Ğ’ kullanılır: (G)ök ‘Kö(ğ)’.

· ‘U’ harfi yerine kimi yerde ‘İ’, kimi yerde de ‘Ğ’, kimi yerde ‘E’, kimi yerde de ‘O’ kullanılır: Dolm(u)ş ‘Tolm(i)ş’. Kuz(u) ‘Kuz(i). Du(a) ‘To(ğ)a’. İstanb(u)l ‘İstanb(o)l. Y(u)murta ‘Y(e)murta’.

· Bazı kelimelerde kimi harfler yutulur: ‘Gidecekmisin’de (K) yutularak ‘Kidecemisun’ şeklinde, ‘Biliyormusun’da (R) yutularak ‘Biluyimisun’ şeklinde telaffuz edilir.

· Kimi kelime sonlarındaki ‘yor’ hecesi ‘yi’ şeklinde söylenir: Geli(yor) ‘Kelu(yi)’. Gidi(yor) ‘Kide(yi)’. Bili(yor) ‘Pilu(yi)’. Akı(yor) ‘Aka(yi)’. Bakı(yor) ‘Baka(yi)’.

· Bazı kelime sonlarındaki ‘riz’hecesi ‘ruk’ şeklinde söylenir: İste(riz) ‘İste(ruk)’. Veri(riz) ‘Veru(ruk)’. Söyle(riz) ‘Soyle(ruk)’.

· Bazan kelimelerin başına harf veya hece eklenir: Elbet yerine (H)elbet. İri yerine (Y)iri. Şimdi yerine (Ha)şindi. Burda yerine ‘(Ha)burda’.

· Bazan kelimelerin sonuna harf veya hece eklenir: Onunla yerine ‘Onunla(n)’. Kiminle yerine ‘Kimunla(n).

· Bazan kelimelerin ortasına harf veya hece eklenir: Saat yerine ‘Sa(h)at’. Cuma yerine ‘Çuma(ğa)’. Tavşan ‘Ta(ğu)şan’.

· Bazan kelime içinde hece değişikliklerine rastlanır: Birdenbir ‘Pir(lan)pir’.



Köy’de Kuman/Kıpçak yerleşiminin olması nedeniyle yer adları ve konuşulan diyalekti incelediğimizde bugün kullanılan birçok kelime, yer adı ve konuşulan lehçe’nin Kuman/Kıpçak menşeli olduğu görülür.[3][4]
Bazı örnekler:

Abişka : Yaşlı, ihtiyar,

Ağri : Hastalık

Aldamak : Aldatmak

Anca : O kadar, öylesine, o kadar çok

Arkuri : Eğri, meyilli, eğri büğrü

Ketan : Keten

Keyinmek : Giyinmek

Kiçe : Gece

Köğus : Göğüs

Kör : Gör

Kuma : Kuma, Nikahsız kadın

Küçli : Güçlü, kuvvetli.

Külmek : Gülmek

Küz : Sonbahar

Lahan : Lahana

Miyanci : Titiz, müşkülpesent

Mungra : Böğürmek, sığır böğürmesi

Murdar : Kokmuş, çürük

Nişan : Alamet

Sahat : Saat

Sinamak : Denemek

Toşek : Yatak

Tört : Dört



Gene şu anda kullanılan diyalekt (ağız) ve yüzyıllar önceden gelen kelimelerin birçoğu Divanü Lugat-İt-Türk’de bulunmaktadır. İşte bazıları:

Ağnamak, Açuk, Ağurşak, Alturmak, Buldur, Bile, Koruk, Korukçu, Koyak, Köl, Kömmek, Körmek, Körmiş, Sinamak, Subi, Tağ, Tal,Tamar, Tayak,Telinmek,Tikilmek, Tönmek,Tul, Tuman, Tüz, Yiğne,Yufka....

Türk Dil Kurumu’nun; “XIII. Yüzyıldan günümüze kadar Türkiye Türkçesiyle yazılmış 227 eserden taranan ve bugün kullanılmayan ya da anlamı, şekli değişik olarak kullanılan Türkçe sözlerin sözlüğü” olarak hazırladığı ‘Tarama Sözlüğü’nde Gülen Köyü’nde kullanılan ağız ve bazı kelime ve deyimlerin XIII. yüzyıldan beri muhafaza edilmiş olduğu da görülür:

Açuk, Ağırşak, Ağız eğmek, Ağnamak, Bolaki, Buğda, Çekilmek, Çekişmek, Çekuç, Çenber, Çevirmek, Çünkim, Tahra, Kakşamak, Kelep, Kemre, Kovuk, Koyak, Kösre, Kulağuz, Kuma, Komsiluk etmek,Kurşum, Kuz, Mami, Melhem, Ocak, Olar, Oynar tamar, Şenlik, Tartağan, Tudak, Tuman, Ufantı, Uşak, Çocuk, Uşenmek, Yakasız, Yakışık, Yolağuz, Yangun,Yurek,Yureği oynamak...

Atasözleri ve Deyimler

Anadolunun tüm il, ilçe, belde ve köylerinde olduğu gibi Gülen köyünde de anonim hale gelmiş atasözleri ve deyimler vardır. Bunlar; yılların müşahade ve tecrübelerinden sonra varılmış sonuçları hikmetli bir biçimde ifade eden özlü cümlelerdir. Gülen Köyü’nde kullanılan atasözleri ve deyimlerin bazıları başka yörelerde de kullanılmakta, bazıları sadece Of-Çaykara-Dernekpazarı’na, bazıları ise yalnızca Gülen Köyü’ne mahsustur.

İşte derlediğimiz Gülen Köyü’nün atasözleri ve deyimleri:

? Afkuran kopek ehtiyarlamaz!

? Ağaç yikilmamiş yeri pelli etmez!

? Ağir baş eyidur, rüzgar esersa almaz!

? Ağlayanun mali külene hayir etmez!

? Aleme muhtaç olma, işuni kendin becer!

? Allah tağina köre yağmur verur.

? Anam olsun ağzi olmasun. Babam olsun eve kelmesun

? Anan eldi mi paban paşka köyli olur.

? Arpa ektum lazut pitti, yazuk emeklerum yitti!

? At kaçti torba tuşti.

? Ateşun zorini kazan pilür.

? Ayuya tediler kalk eyle Horom, kalkti yikti tünyayi.

? Aza koyayirum almayi, çoğa koyayirum tolmayi.

? Azini pilmeyen çoğinu pilmez.

? Pana kümen edenun yandi kuskunderasi.

? Güvendiğin dağlara kar yağdı.

? Hacan naçar kalursun dul kari da alursun!

? Hastaya yatak sorulmaz.

? Hayhayum kitti Vayvayum kaldi.

? Ne kodun elume, ne sureyim yuzune.

? Nereye kidersan oranun horomini oynayacasun!

? Ortak işun peli kiriktur!

? Param yoktur evlensem, günüm tükenmez ölsem!

? Sabah yağdı işine, öğleden sonra yağdı evine.

? Ummaduğun taş paş yarar.

? Unlar paşkasinun sicanlar toğuşur ustine.

? Unumi eledum eleğumi astum.

? Uşenenun oğli olmadi, olan da doğri olmadi.

? Yatan elmez yeten elür!

? Zemheride hıyar buldun da yemezsun.



Bazı deyimler



· Ander kalsun! (Gebersin!)

· Arkama siç..n sen! (Çocuklara kızınca!)

· Ateş almaya mi keldun?

· Ayin oyinsuz yeme! (Vakitsiz yemek yeme!)

· Behezur ettun beni! (Huzursuz ettin beni)

· Bira prevops oldum (Biraz yedim)

· Çaruk Ağizli ! (Çok ağız kavgası yapan)

· Çerap Ağizli ! (Çok ağız kavgası yapan)

· Çatla da tardağan ol! (Çatla da paramparça ol!)

· Çirpilerden çikti ! [(Çirpi:Kütükten tahta biçmek için çekilen ipe sürülen toprak boya.) Şımarık, yaramaz çocukların hareketleri için]

· Çok ar ettum oni! (Çok utandım)

· Ekserisa Ya Rebbi ! (Sen bilirsin yarabbi!)

· Eksuk kaldi ! (Gerek yok)

· Eyi pareme (İyi bari)

· Eksuk olsun! (Olmasın!)

· Ekşiledi Kaybana!

· Eyi hernuk etti (Kuraklıktan sonra yağmur yağıp toprağın yumuşaması)

· Ey kidi ne yapacağum!

· Fazla milayis omoşkilo! (Köpek gibi çok konuşma!)

· Hiç nesere yensuru okumamiş! (İlimden nasibi yok)

· Hirli pi alamet teyil idi (Hayırlı bir belirti deyildi)

· Horoma pi kirebilsem ! (Herhangi bir işe bir başlayabilsem)

· Humi Kafali ! (Beğenmeme, küçümsemek için ‘iri kafalı’ anlamında)

· Kemence çekeyirum sağa! (Seni dinlemiyorum, boşa konuşma!)

· Keşiş oğli Keşiş! (Dinsiz oğlu dinsiz!)

· Meğer sen yiri taş...tan tuştun! (Sen imtiyazlı mısın?)

· Mezare Kestiler (Mezar kazdılar)

· Peleversuz ! (Biçimsiz!)

· Pen da kelurum payunuza (Ben de peşinizden geliyorum)

· Sohoyir naferisa! (Hayırlara gelsin!)

· Sufatsuz ! (Asık yüzlü, suratsız!)

· Şamata etma! (Gürültü etme!)

· Şeytan doldurur oni (Silah boş olsa da kurcalanmamalı)

· Taş taş üstüne koymadı! (Hayatta bir işe yaramadı)

· Yerişesun oni! (Ölünün arkasından konuşulunca ‘onun yanına gidesin’ anlamında)

· Yongalan kaşinuyirum! (Parası bitenin bu halini ifade deyimi)

· Yureğum farfaderas etti (Başım döndü, tansiyonum yükseldi)

· Yureğum Hovlayi (Midem bulanıyor)

· Yuru kit başumdan ! (Defol !)

Bilmeceler

Meseller

? Tört kardaş yurur pirbirine erişemez (Dokuma tezgahı)

? Ateşe düşer yanmaz, suya düşer ıslanmaz (Güneş)

? Ben giderim o gider önümde tin tin eder (Gölge)

? Dağdan kelur hure hure, domuzlari sure sure (Tarak)

? Purdan vurdum kılici Halevden çikti uci (Gökkuşağı)

? Şup o yana şup bu yana şup kapının arkasına (Süpürge)

? Tağdan kelur tağarcuk Ton keyer k...ti açuk (Keçi)

? Tört kardaş pi kuyiya taş atar (İnek memesi)

? Uzun uzun ip gider, tepesine küp biter (Kabak)

? Yer altında yağlı kayış (Yılan)

kaynak:http://www.karalahana.com/makaleler/dilbilim/visir.htm